Elektrikli
arabalarda ekipman olarak en öne çıkan ürün elektronik
hız kontrol ünitesidir (yani ESC = electronic speed controller).
Elektrik motoruda ayni derecede önem teşkil eder. Çünkü
yüksek hızlı motorları amper akım yönlendirmesi yüksek
ESC ile kontrol edilip tam performans alınması mümkündür.
Bunun yanısıra elektrikli arabalarda yine hıza ve torka
direkt etki eden iç aktarma oranıda önemli yer tutar.
Motor ucuna takılan motor pinyon ve bu pinyonun tahrik
ettiği tahrik dişlisi (spur gear) arasındaki dişli aktarma
oranı (ki bu oran arabanin kendi iç oranı da katılarak
elde edilir) arabanın hızı ve torkunda büyük rol oynar.
Bu oranlar belirlenirken motor sarımı ve yarışılacak
pistin fiziksel durumu göz önüne alınarak belirlenir.
Bu motor pinyon ve tahrik dişlisi (spur gear) diş kesitine
göre 48P (pitch) ve 64P olarak iki ayri kesitte mevcuttur.
Diğer dişli kesitleri mevcutsa da genel olarak bu iki
diş kesiti kullanılır. 64p dişliler hız ve touring yarışlarda
tercih edilir ve bazı imalatçıların kullandığı prezisyon
imalat sayesinde "whisper theeth" yani "fısıltı
dişli" olarak da adlandırılmaktadırlar, bunlar
mekanik ses olarak fısıltı sesi çıkarırlar. Ancak arabanin
dönen diğer mekanik aksamından da kendine has sesler
çıkabilmektedir. 48p dişliler genelde torklu motorlarda
kullanıma uygundur veya kısa pistlerde sert kalkış ve
ani frenleme gerektirecek durumlarda tercih edilmektedir.
Ratio (yani aktarma oranı) belirlerken motor sarım
sayısı göz önüne alınmalı, pistin durumu göz önüne alınmalıdır.
Ratio (aktarma oranı) iki şekilde hesaplanmaktadır
:
Tahrik dişlinin (spur gear) diş sayısı / (bölü) Motor
pinyon diş sayısı * (çarpı)
araba iç aktarma oranı = Ratio (aktarma oranı)
Araba
iç aktarma oranı imalatçının kullandığı differansiyel
çarkındaki dişli sayısı ile layshaft (yatık şaft) üzerindeki
dişli sayısına göre ortaya çıkar. Bu arabanın kendi
iç aktarma oranıdır ve kayış tahriklilerde olsun şaft
tahriklilerde olsun araba kendi iç aktarma oranı differansiyel
ile hareket aktarma şaftındaki dişli sayısına göre belli
olur.
Örnek vermek gerekirse :
Tahrik dişlisi (Spur gear) diş sayısı = 116
Motor pinyon diş sayısı = 30
Araba iç aktarma oranı = 2.125
(116 / 30) * 2.125 = 8.21
Yani ratio (aktarma oranı) 8.21
Bu oranı ele alacak olursak hızlı kalkış gerektiren
kısa parkuru olan pistler için uygundur.
Bu bahsettiğimiz ratio (aktarma oranı) hesaplaması
imalatçıların tavsiye ettiği ve kendilerinin de kullandığı
bir hesaplama yöntemidir, bunun dışında ikinci bir hesaplama
şekli daha vardır ki bu pek tavsiye edilmez.
Tahrik dişlisi (spur gear) diş sayısı / (bölü) motor
pinyon dişli sayısı = Ratio (aktarma oranı) Yine yukardakine
göre örnekleyecek olursak 116 / 30 = 3.86
Yani ratio = 3.86
Elektrikli arabalar kayış veya şaft tahrikli olsa bile
aktarma oranı hesaplaması aynıdır.
Dişli grubunun dışında motora tam performansla çalışma
imkanı verecek besleme ünitesi olarak gördüğümüz Sub-C
ebatlı pil grubundan oluşturulmuş 7.2V akülerde önemli
yer tutmaktadırlar. El sarımı ve balanslanmış tuning
motorlarda performansı en üst seviyeye çıkaran 3000
mAh (mili amper/saat) NiMh (Nickel Metal Hydride) alaşımlı
akülerin kullanımı tatmin edici sonuçlar vermektedir.
Ancak yine son dönemlerde 3300 mAh olan akülerinde kullanımı
iyi sonuçlar vermiştir. El sarımı tuning motorlarin
beslemesinde kullanılan NimH alaşımlı aküler hem yüksek
performans hemde uzun kullanım süresi imkanı vermektedir.
Bir diğer akü NiCd (Nicel Cadmium) alaşımlı akülerdir,
bu tip akülerde fazla performans gerektirmeyen durumlarda
ve motorlarda kullanılmaktadırlar. Her iki akü şarj
edilebilir özelliktedir ancak alaşımları gereği şarjda
farklılıklar göstermektedirler.
Elektrikli araba motorları tip olarak ikiye ayrılır,
bu kullanım alanına göredir.
1-Tuning Motor : Daha çok hız için ve 4x4 Touring arabalarda
kullanılır.
2-Stock Motor : Genelde Off-road (buggy) tarzı ve Big
Foot tipi arabalarda kullanılır.
Tuning motorlar: Kendi içinde bobin sarım şekline göre
ikiye ayrılır:
1-El sarımı : El sarımı ile yapılmış motorlar genelde
yüksek devirli ve hızlı
motorlardır. Bunlarda balansı sağlamak için epoxy kaplama
vardır, yüksek hızdan dolayı oluşacak balans sapmalarını
bu epoxy ile dengelenmektedir. Bu tip sarımlı motorlar
yüksek devirli olduğu için aküyü çabuk tüketirler. Ancak
motor sürekli bakım ister, komutator, kömür bakımı süreklilik
gerektirir, kullanıma göre motor ömrü değişkenlik gösterebilir.
2-Makine sarımı : Makine sarımı motorlarda çok yüksek
devir yoktur ama tork vardır. Ralli tipi arabalarda
tavsiye edilir. Bu tip sarımlı motorların ömrü uzundur
ve aküyü çabuk bitirmezler.
Motorların teknik özellikleri her markaya göre değişkenlik
gösterebilmektedir. Kullanılan malzeme, mıknatıs tipi,
kömür malzemesi, vs. Kullanacağınız arabaya göre motoru
belirlemek gerekmektedir.
Arabalarda
yol tutma ve virajlarda savrulmadan dönme imkanı veren
amortisörler de çok önemli yer tutar. Genel olarak arabalar
plastik amortisör olarak sunulurlar, ancak aluminyum
veya teflon kaplama amortisörler yüksek hızda yol tutuş
ve yine yüksek hızda viraj dönüşlerinde savrulmayı en
aza indirme özelliğine sahiptirler. Tabi amörtisörde
kullanılan yay sertlik dereceside en önemli etkendir.
Pist durumuna göre hangi sertlikte yay kullanılacağı
iyi seçilmelidir. Genel olarak orta sertlikteki yay
kullanılır.
Arabadaki dönen aksamlarda rulman kullanılması sürtünmeyi
azaltacağından dolayı mekanik olarak hıza ve atalete
artısı olacaktır. Bunun dışında arabada kullanılacak
body (kaporta) aerodinamik yapısıda yol tutuşu ve hızlanmadaki
süreçte etkin rol oynamaktadır.
Son yıllarda teknolojik olarak imalatçıların kullandığı
materyal veya malzemeler sayesinde sağlam ancak fazla
ağır olmayan estetik olarakda göze hoş gelen ürünler
sunulmaktadır, bu vesile ile arabalarda ağırlığın azaltılması
da hızın artmasına imkan sağlamaktadır.
Kaynak: Erkan Akıncı - Şükrü Balcı
HOBBYRC.COM
Mail: sukrubalci@hobbyrc.com
|