Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Demet İlhan Algın Kurumsal İletişim Uygulama ve Araştırma Merkezinin hazırladığı ESOGÜ Gündem programında sirkadiyen ritimi anlattı; COVID-19 salgınıyla ortaya çıkan koronasomnia hakkında bilgilendirmede bulundu.

Sirkadiyen ritim nedir?

Sirkadiyen ritimin, beynimizin içerisinde geceleri uykuyu getiren ya da gün ortasında acıkmayı sağlayan biyolojik bir saat olduğunu söyleyen Doç. Dr. Algın, son yıllarda yapılan genetik araştırmaların vücudumuzda binlerce saatin olduğunu ortaya koyduğunu belirterek bunların her birinin kalp, pankreas, deri ya da akciğer gibi farklı organlarda çeşitli görevler yürüttüğünü kaydetti. Vücudun ısı ritminin bazı hormonları, özellikle büyüme, stres, uyku hormonlarını sirkadiyen döngü boyunca düzenlediğini söyleyerek, “Sirkadiyen ritimler vücut tarafından üretilir ancak dış uyaranlardan da etkilenir. Sirkadiyen ritmi düzenleyen ana merkez beyinde hipotalamusta bulunan bir çift çekirdek şeklindeki suprakiazmatik nükleus’dur. Sirkadiyen ritmin esas uyaranı ise ışıktır. İnsanlar da dahil, yaşayan organizmaların bir iç biyolojik saatinin olduğu biyolojik bir gerçektir” diyerek bu saatin nasıl çalıştığı konusundaki çalışmaların oldukça yeni olduğunu söyledi.  

Koronasomnia

Işık dışında sirkadiyen ritimin düzenlenmesinde beslenmenin de oldukça önemli olduğunu söyleyen Doç. Dr. Algın, “Yeterli ve dengeli beslenmeden bahsederken çoğunlukla sağlıklı gıdalara odaklanırız. Ancak bu gıdaları ne zaman tükettiğimizi es geçeriz. Oysaki tüketilen besinlerin sağlıklı olması kadar hangi zaman diliminde tüketildiği de çok önemlidir” diyerek kısa yetersiz uykunun hormonlar üzerindeki olumsuz etkisinden de bahsetti. Buna bağlı olarak sirkadiyen ritimin bozulmasının obezite gibi sorunlara yol açabileceği uyarısında bulunarak şöyle devam etti: “Koronavirüs pandemisinde açığa çıkan uykusuzluk sorunları belirginleşerek sirkadiyen ritmimizi bozdu. Son yapılan koronavirüs ile ilgili çalışmalarda, artık koronavirüse bağlı uyku bozukluklarına Koronasomnia diyoruz. Araştırmalar uykuya dalma sıkıntıları, uykunun bölünmesi, kabus görme, uyanma sıkıntıları gibi sorunlar olduğunu ortaya koydu. İş ve eğitim hayatının evden sürdürülmesi, çocuktan erişkine uykuya ayrılan zaman diliminde değişiklere neden oldu. Erişkinlerde gece geç saatlere kadar süren toplantılar, çocuklar ve gençlerde eğitim amaçlarıyla kullanılan tablet, akıllı telefon veya bilgisayarların aynı zamanda sosyalleşme ve dijital oyunlar için yaygın kullanım alanı, uyku süresi üzerinde olumsuz sorunlara yol açtı. COVID-19 hastaları için potansiyel bir müdahale olarak sirkadiyen ritmimize yapılan müdahale, özellikle kronofarmakoloji adı altında değerlendirilmektedir. Bu tedavinin hastalarda uygulanması, yapılan araştırmalarla önerilmektedir. Hastalık ve semptomla ilgili olarak müdahalenin yapılmasında iki ana amaç önerilmektedir. İlk olarak, örneğin, şikâyetlere bağlı olarak ilacın hangi saatte verilmesinin, hangi zamanda uygun olduğunun özellikle kortikosteroidlerin sabah verilmenin ve akşam melatoninin verilmesinin hasta üzerinde sirkadiyen ritimi düzenleyerek hastanın iyileşmesine, yoğun bakım hastalarında özellikle ciddi anlamda iyi sonuçlar doğurduğuna ilişkin birçok çalışma yayınlanmaktadır.”

Sağlıklı sirkadiyen ritimin virüslere karşı direnci artırdığını, bağışıklık sisteminin koronavirüslerle savaşmasına büyük ölçüde yardımcı olduğunu belirten Doç. Dr. Algın, maske, mesafe, temizliğin yanı sıra sirkadiyen ritim rejimine dikkat etmenin de oldukça önemli olduğunu sözlerine ekledi.