Gıda okur yazarlığının yerleşmesi için etiket okuma alışkanlığının gelişmesi gerektiğini söyleyen Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, ambalajlı gıdaların üzerinde sağlıklı seçimler yapmamız açısından kritik bilgilerin yer aldığını hatırlattı. “Bir ürünün sadece fiyatına ve son tüketim tarihine bakmak bizi bilinçli tüketici yapmaz” diyen Akdağ, katkı maddelerinden E serisi kodlara kadar etiketlerde yer alan bilgileri ve neyin ne anlama geldiğini anlattı.

Pandemiyle birlikte güvenilir gıdaya ulaşmanın önemi daha çok anlaşılır oldu. Bilinçli tüketici olmanın ilk koşulunun iyi bir gıda okur yazarı olmaktan geçtiğini hatırlatan Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, tüketicileri, ürün etiketlerini dikkatli okumaları konusunda uyardı. “Etiketlerdeki tüm bilgiler tüketici olarak bizleri uyarmak, bilgilendirmek için var” diyen Akdağ, “Etiket bilgileri bir gıdanın kimliğidir ve buna sadece ambalajlı gıdada ulaşabiliriz. Ambalaj gıdayı mikroplar, egzoz, yabancı maddeler gibi istenmeyen dış etkilerden koruduğu gibi etiketiyle de bizleri bilgilendirir. Bu nedenle güvenli gıda için açıkta satılan gıdaları değil, kalite kontrol sistemi içindeki ambalajlı gıdaları tercih etmeliyiz” diye konuştu. Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, güvenli gıdaya ulaşmanın ve ürün etiketlerini okumanın yollarını şöyle anlattı:

Etiketlerde hangi kısımlar mutlaka okunmalı?

Ürünün etiketindeki besin değerleri, son tüketim tarihi, alerjenler gibi bilgiler mutlaka kontrol edilmeli. Sadece son tüketim tarihine değil, besin değerleri tablosuna da bakılmalı. Ürünün içinde ne olduğu, hatta tüketicinin bilgilendirilmesinin gerektiği durumlarda ne olmadığı bile etiketinde yazıyor. Tüketicileri bilgilendirmek için gıdaların üzerinde yer alan “trans yağ yoktur” logosu buna bir örnek.

Ambalajlı ürünlerdeki katkı maddeleri ne işe yarar?

Katkı maddeleri; tek başına gıda olarak tüketilmeyen, teknolojik bir amaç doğrultusunda gıdaya ilave edilmesi sonucu o gıdanın bileşeni olması beklenen maddelerdir. Gıdada hastalık yapıcı mikroorganizmaların gelişmelerini önlemek; gıdanın besleyici değerini korumak; özgün diyet ihtiyaçları olan insanlara özel üretim; lif, vitamin, mineraller gibi sağlığa olumlu etkisi olacak maddelerle güçlendirilerek besin değerinin artırılması; daha uzun bir raf ömrü; gıda israfının önlenmesi; gıdanın dokusal özelliklerini, lezzetini, rengini geliştirmek; gıda çeşitliliği sağlamak ve sağlık riski yaratan oksidasyon gibi istenmeyen reaksiyonları engellemek gibi avantajları var.

Gıda etiketlerindeki E ile başlayan kodlar ne anlama geliyor?

Gıda katkı maddelerinin hangi üründe, hangi limitlerde kullanılabileceğinin kapsamlı bilimsel araştırmalar ve uluslararası otoritelerin değerlendirmeleri sonucunda belirlenir. Bu süreç sonucunda gıdalarda kullanımı güvenli olan gıda katkılarına işlevine göre E kodu verilir ve bu Avrupa (Europe’un) E’sinden gelir.  Bunlar doğal, doğala özdeş̧ veya yapay olabilir. Örneğin pancar suyundan elde edilen kırmızı renklendirici Betanin (E162) doğal, doğadakinin insan tarafından yapılan ikizi vanilya doğala özdeş ve sakarin ise yapay katkı maddelerine örnektir. Bunlar doğru koşullarda kullanıldığında güvenilirdir. Ancak açıkta satılan ürünlerde doğru koşulların sağlanıp sağlanmadığını bilemeyiz.

TETT ile STT ne demek ve aralarında bir fark var mı?

Etiketteki önemli bilgilerden biri de raf ömrü üzerinedir. Tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT) veya son tüketim tarihi (STT) olarak gıda etiketi üzerinde belirtilir, ancak maalesef bu ikisi birbirine çok karıştırılır. Gıda Güvenliği Derneği’nin yaptırdığı bir araştırmaya göre tüketicilerin yüzde 72’si bu iki tarih arasındaki farkı bilmediği için aslında tüketilebilir olan gıdaları çöpe atıyor.

Son tüketim tarihi, belirtilen saklama koşullarında depolanması kaydıyla bir gıda maddesinin tüketim için güvenli olduğu sürenin uzunluğudur. Dolayısıyla bu gıdaların son tüketim tarihinden sonra kullanılması, gıda zehirlenmesi riskine yol açabilir. STT bulunan gıdalara örnek olarak soğutulmuş süt ürünleri, pişirilmiş etler ve hazır salatalar verilebilir.

Tavsiye edilen tüketim tarihi, bir gıdanın koku, doku ve tat özelliklerini en üst düzeyde koruyabileceği süredir. TETT bulunan gıdalara örnek olarak, konserve, kurutulmuş ve dondurulmuş gıdalar verilebilir. Üründe bir bozulma fark edilmiyorsa tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş olan ürünleri tüketmenin sağlık açısından bir riski yoktur.