Kültür ve Turizm Bakanlığı, Geç Dönem Bizans sanatının nadide örneklerinden biri olan Başmelek Mikail tasvirli mermer sütun başının, New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nden (The Met) Türkiye’ye iadesinin başarıyla tamamlandığını duyurdu.

1. yüzyıl sonlarına tarihlenen ve geç Bizans dönemi taş işçiliğinin incelikli bir örneği olan eser, dönemin önemli dini yapılarından birine ait nadir bir fiziksel kanıt sunuyor.

Sütun Başının Kökeni ve Kaçırılma Süreci

• Köken: Sütun başının, İstanbul Samatya’da bulunan Meryem Ana Peribleptos Manastırı’na ait olduğu, izinsiz kazı tutanakları ve yerel makamlara sunulan dilekçelerle belgelendi.

• Betimleme: Başmelek Mikail, imparatorluk giysileriyle, elinde küre ve asa tutar şekilde betimlenmiştir.

• Metropolitan'a Girişi: Eser, 1983 yılında, daha sonra uluslararası kaçakçılık soruşturmalarının odağında yer alan Robin Symes bağlantılı ağlar aracılığıyla Metropolitan Müzesi koleksiyonuna katılmıştı.

Uluslararası İş Birliği ve Sembolik Sergileme

Eserin iadesi, Türk makamları ile Manhattan Bölge Savcılığı (MDA), ABD İç Güvenlik Bakanlığına bağlı Homeland Security Investigations (HSI) ve Metropolitan Müzesi arasında yürütülen yakın çalışmalar sonucu gerçekleşti.

• İade Öncesi Sergileme: İş birliğinin bir parçası olarak eser, iade öncesinde üç ay boyunca Metropolitan'da sergilenmiştir. Bu, Türkiye'den bir eserin müzede yirmi yıldan sonra ilk kez sergilenmesi bakımından sembolik bir önem taşımaktadır.

• Gelecek Hedefleri: Türkiye, Metropolitan'ın köken araştırmalarını artırma ve şeffaflık adımlarını olumlu karşılamakta, gelecekte koruma, araştırma ve sergi alanlarında iş birliğini derinleştirmeyi hedeflemektedir.

Metropolitan Müzesi Direktörü ve CEO’su Max Hollein: “Bu iş birliği, kültürel mirasın sorumlu bir şekilde korunmasına yönelik kararlılığımızı ortaya koymaktadır.”

Aynı Törende İade Edilen Diğer Eserler

Eserin iadesi, Manhattan Bölge Savcılığı tarafından düzenlenen bir törenle eş zamanlı olarak gerçekleşti. Bu törende ayrıca şu önemli eserler de Türkiye'ye teslim edildi:

• Boubon kökenli anıtsal bronz imparator heykeli.

• Düver kökenli Arkaik dönem pişmiş toprak plakalar.

• Roma dönemine ait bir Demosthenes portresi.

Bu eserlerle birlikte, yıl içinde daha önce iade edilen 28 kültür varlığı da Türkiye'ye dönmüş oldu.

Türkiye'nin Kültürel Miras Korumasındaki Kararlılığı

Türkiye'nin kültürel mirası koruma yaklaşımı, uluslararası sözleşmelerden çok öncesine, Osmanlı dönemindeki düzenlemelere ve 19. yüzyıldaki kurumsal yapılaşmaya dayanmaktadır:

• Köklü Gelenek: 19. yüzyılda yürürlüğe giren düzenlemeler, kültür varlıklarının yurtdışına çıkarılmasını engellemeyi amaçlamıştır.

• Kurumsal Yapı: 1869’da İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin ve Kurtuluş Savaşı sırasında (1921) Atatürk'ün talimatıyla Ankara'da (bugünkü Anadolu Medeniyetleri Müzesi) kurumların kurulması, bu politikanın sürekliliğini gösterir.

• Sonuç: Son yirmi yılda 13.000’den fazla kültür varlığı Türkiye’ye geri kazandırılmıştır.

Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Gökhan Yazgı, bu iadenin adalet, bilimsel açıklık ve kültürel mirasın sorumlu biçimde korunmasına dair ortak kararlılığı yansıttığını belirtmiştir.