İnfertilite nedenlerini aşağıdaki büyük başlıklar halinde
toplamak mümkündür:
1-Sperm üretimi ve spermin iletilmesiyle ilgili
sorunlar
Erkek faktörüne bağlı gebe kalamama durumunda en önemli
neden sperm üretimi ve iletimi ile ilgili sorunlardır.
Oligospermi (sperm sayısının düşük olması) ve azospermi
(hiç sperm olmaması) doğumsal hastalıklara bağlı görülebileceği
gibi, varikosel gibi hastalıklarda, vazektomi (erkekte
aile planlaması amacıyla vaz deferens adlı kanalın bağlanması)
sonrasında, karın ameliyatlarında vaz deferensin istenmeden
kesilmesi sonrasında da ortaya çıkabilir. Erkeğin aşırı
sigara ve alkol kullanması diğer önemli nedenlerdir.
Sperm üretimi normal olmasına karşın spermin dışarı
boşalmasını engelleyen impotans (ereksiyon olmaması),
erken boşalma gibi durumlar da erkeğe bağlı nedenler
arasında yeralır.
2-Oosit (yumurta hücresi) üretimi ile ilgili sorunlar
Kadından kaynaklanan kusurlarda en sık görülen neden
kadında döllenebilecek yumurta üretimi, yani ovulasyon
(yumurtlama) olmamasıdır. Bu durum polikistik over sendromu
gibi kronik bir nedene bağlı olabileceği gibi, kadının
oosit hücreleri menopoz ya da prematüre ovaryan yetmezlik
("erken menopoz"-burada erken menopozdan kastedilen
30 yaş öncesinde oluşan menopozdur) nedeniyle tükenmiş
de olabilir. Nadir görülen bir neden de kadında overlerin
hiç olmamasıdır, ki bu durum kendini zaten hiç adet
görmemiş olma şeklinde gösterir.
Menopoz kadında overlerde oositlerin tükenmesinden
kaynaklanır. Erkekte ömürboyu sperm üretimi devam etmesine
karşın, kadın dünyaya geldiği anda belli sayıda oosit
ile doğar. Yaklaşık 400 olan bu sayı tükendiğinde menopoz
oluşur. Menopoz Türkiye'de ortalama olarak 51 yaşında
ortaya çıkar ve kalıtsal özelliklerden etkilenir (annenizin
menopoza girdiği yaş önemlidir). Halk arasında erken
menopoz olarak bilinen durum menopozun daha erken (35-40
yaşlarında) ortaya çıkmasıdır. Bu durumun çeşitli nedenleri
olabilmesine karşın en sık görülen neden kalıtsal olarak
belirlenen menopoz yaşının düşük olmasıdır. 30-35 yaşından
önce menopoza giren kadınlarda ise bunun nedenini ortaya
çıkarmak için incelemeler yapmak gerekebilir. POF (premature
ovarian failure- prematüre ovaryan yetmezlik) adı verilen
bu durumda oositler hızlı bir şekilde tükenmektedir.
3-Oosit ve spermin karşılaşması ve birleşmesiyle
ilgili sorunlar
Sperm üretimi ve iletilmesinin normal olması, kadında
ovulasyon (yumurtlama) yoluyla döllenebilir oosit (yumurta
hücresi) sağlanması gebelik oluşumu için yeterli değildir.
Overden (yumurtalıktan) karın boşluğuna atılan oosit
Fallop tüpünün fimbriyaları ("saçakları")
tarafından yakalanılarak tüpün içine gönderilmeli, burada
oosit spermlerle karşılaşmalı, döllenme gerçekleştikten
sonra döllenen zigot tüpteki yolculuğuna devam etmeli
ve endometriumda (uterusun iç tabakası) kendine uygun
bir yer bularak implante olmalıdır. Bunun için de dış
ortamdan vajinaya, vajinadan servikse, serviksten endometriuma,
endometriumdan da Fallop tüplerine, Fallop tüplerinden
karın boşluğuna uzanan yol tümüyle açık olmalıdır.
Gebeliğin oluşum mekanizmasıyla ilgili ayrıntılı bilgi
almak için tıklayın
Bu yolda engeller oluşturan çok sayıda durum vardır:
Yolun en başı dış ortamdan vajinaya geçiştir, en son
kısmı da fimbriyalarla karın boşluğu bağlantısıdır.
En nadir görülen tıkanıklıklar yolun en başında yeralanlar,
en sık görülen tıkanıklıklar da yolun en sonunda görülenlerdir.
Daha net olmak gerekirse bir kadında vajina girişinde
yeralan kızlık zarı doğuştan tümüyle tıkalı olabilir,
vajina, serviks veya uterus yine doğuştan hiç olmayabilir.
Ancak bu doğumsal kusurlara çok ender rastlanır ve kendilerini
hiç adet görmemiş olma şeklinde gösterirler..
-tüplerin tıkanması: tüplerin iki taraflı olarak
tıkanmasının en sık görülen nedeni daha önceden geçirilen
pelvik enfeksiyonlardır (PID). Bunun dışında endometriozis,
basıya neden olan miyomlar, pelvisteki yapışıklıklar
tüplere dıştan bası yaparak, ya da overden atılan oositin
fimbriyalar tarafından yakalanmasını engelleyerek infertilite
oluşumuna neden olabilir.
PID ile ilgili ayrıntılı bilgi almak için tıklayın
-Asherman sendromu: daha önceden geçirilen "problemli"
kürtajlar endometrium tabakasının belli kısımlarında
yapışıklığa neden olduklarında blastosist endometriumda
implantasyon (yerleşmek) için uygun bir alan bulamayabilir.
-doğumsal genital anatomik bozukluklar: Uterusun
içinde yeralan septumlar, uterusun şekil bozuklukları
(bikorn (çift odacıklı) uterus, unikorn (tam gelişmemiş)
uterus, çift uterus) gibi durumlar daha çok düşük ya
da erken doğum nedeni olsalar da infertilite oluşumuna
önemli katkılarda bulunabilirler.
|