TÜKETİCİ HAKLARI YASASI

Ülkemizde 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 23 Şubat 1995 tarihinde TBMM'de kabul edildi. AMAÇ, KAPSAM, TANIMLAR AMAÇ Madde 1: Teoride geniş bir yelpazede değerlendirilen Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu'nun amacı; ekonominin gereklerine ve kamu yararına uygun olarak tüketicinin ekonomik çıkarlarını, sağlığını ve güvenliği korumak, zararlarını tazmin etmek, aydınlatmak ve eğitmek, çevresel tehlikelerden korumaya yönelik girişimleri düzenlemek, bu konudaki politikaların oluşturulmasında yarar sağlayacak gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemektir. KAPSAM Madde 2: Kanun, yukarıda belirtilen amaçlarla mal ve hizmet piyasalarında tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu her türlü hukuki işlemi kapsar. TANIMLAR Madde 3: Bu Kanun'un hazırlanması ve uygulanması sırasında sözü edilen bazı terimler: a) Bakanlık: Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı, b) Mal: Ticaret konusu taşınır eşya, c) Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan bedeni veya fikri faaliyet, d) Standart: Türk Standardı, e) Üretici: Kamu kurum ve kuruluşları da dahil olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal veya hizmetleri ya da bu mal veya hizmetlerin hammaddelerini ya da ara mallarını üretenler... f) Satıcı: Kamu kurum ve kuruluşları da dahil olmak üzere tüketiciye mal ve hizmet sunan gerçek veya tüzel kişiler... g) Tüketici: Bir mal veya hizmeti özel amaçlarla satın alarak nihai olarak kullanan ve tüketen gerçek veya tüzel kişi... h) Tüketici Örgütleri: Tüketicinin korunması amacıyla kurulan dernek, vakıf ve tüketim kooperatifleridir. TÜKETİCİNİN KORUNMASI VE AYDINLATILMASI Buna göre Kanun'un tüketicilere sağladığı yararlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz: AYIPLI MAL VE HİZMETLER Madde 4: Ambalajında, etiketinde veya kullanma kılavuzunda yer alan ya da satıcı tarafından vaad edilen nitelik ve niceliğe aykırı olan, maddi, hukuki, ekonomik eksiklikler içeren mal ve hizmetler "Ayıplı Mal veya Ayıplı Hizmet" olarak kabul edilir. Alınan hizmet ya da malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici, malı teslim aldığı tarihten itibaren 15 (on beş) gün içinde satıcı firmaya geri vererek, değiştirilmesini, ödediği bedelin iadesini veya ayıbın neden olduğu değer kaybının bedelden indirimini ya da ücretsiz olarak tamir edilmesini talep edebilir. Tüketici bu taleplerden herhangi birini tercihte serbesttir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Ayıplı maldan veya ayıplı malın neden olduğu her türlü zarardan dolayı tüketiciye karşı satıcı, bayi, acente, imalatçı, üretici ve ithalatçı müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Satılan malın ayıplı olduğunun bilinmemesi, bu sorumluluğu ortadan kaldırmaz. Satılan malın ayıbı gizli ise veya ayıp tüketiciden bilinçli olarak gizlenmişse, satıcı söz konusu malın ayıbı nedeniyle 2 (iki) yıl süreyle sorumludur. Ayıplı hizmetler hakkında da yukarıdaki hükümler uygulanır. Ancak, ayıplı hizmetin yeniden görülmesi imkansızlaşmışsa veya amaca aykırı sonuçlar doğuracak nitelikte ise, bedel iadesinde tüketicinin ayıplı hizmetten sağladığı fayda kadar indirim yapılır. Satışa sunulan kullanılmış, tamir edilmiş ayıplı mal üzerine veya ambalajına tüketicinin rahatlıkla görebileceği şekilde "Özürlüdür" uyarısının konulması yasal zorunluluktur. Bu durum tüketiciye verilecek fatura, fiş veya satış belgesinde de gösterilir. Özürlü olduğu bilinerek alınan mallar için herhangi bir hak talep edilemez. SATIŞTAN KAÇINMA Madde 5: Üzerinde "Numunedir" veya "Satılık Değildir" ibaresi bulunmayan mallar, ticari bir kuruluşun vitrininde veya açıkça görülebilir herhangi bir yerinde teşhir edilemez. Satıcı teşhir ettiği malların satışından kaçınamaz. Satıcı, bir mal veya hizmetin satışını, o mal veya hizmetin kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat veya süresi kadar satın alınması ya da başka bir malın veya hizmetin satın alınması koşuluna bağlı kılamaz. TAKSİTLİ SATIŞLAR Madde 6: Taksitli satışlarda tüketici, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeme hakkına sahiptir. Tüketici aynı zamanda birden fazla taksit ödemesinde bulunabilir. Bu durumda satıcı, ödenen miktara göre gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür. Taksitli satışlarda satıcı, aşağıdaki bilgileri yazılı olarak tüketiciye bildirmek ve taraflar arasında imzalanan sözleşmenin bir nüshasını tüketiciye vermek zorundadır. a) Mal ve hizmetlerin peşin satış fiyatları, b) Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek toplam satış fiyatı, c) Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve gecikme faizi oranı, d) Ön ödeme tutarı, e) Ödeme planı. KAMPANYALI SATIŞLAR Madde 7: Gazete, radyo ve televizyon ilanı ile halka duyurularak düzenlenen kampanyalara iştirakçi kabul etmek suretiyle ve malın veya hizmetin bilahare teslim edilmesi veya yerine getirilmesi vaadiyle yapılan satışlarda, ilan ve taahhüt edilen mal ve hizmetlerin teslimatının zamanında yapılmaması, fiyat, nitelik ve miktarında anlaşmalara aykırı davranılması durumunda, satıcı, bayi, acenta, temsilci, imalatçı, üretici ve ithalatçı müştereken ve müteselsilen sorumludur. Kampanyalı satışlarda satıcı, yukarıda belirtilen bilgilere ek olarak, "Kampanya Giriş Tarihi" ve "Malın Ya Da Hizmetin Teslim Veya Yerine Getirilme Tarih Ve Şekli" ne ilişkin bilgileri de yazılı olarak tüketiciye vermekle yükümlüdür. KAPIDAN SATIŞLAR Madde 8: İşyeri ve fuar gibi satış mekanları dışında, önceden bir anlaşma olmaksızın yapılan tecrübe ve muayene koşullu satışlardır. Bu tür satışlarda; tüketici, 7 (yedi) günlük tecrübe ve muayene süresi sonuna kadar malı kabul veya hiçbir gerekçe göstermeden reddetmekte serbesttir. Satıcı almış olduğu bedeli, kıymetli evrakları ve tüketiciyi bu hukuki işlemden dolayı borç altına sokan her türlü belgeyi, cayma bildiriminin kendisine iadeli taahhütlü mektup ya da noter aracılığı ile ulaşması veya bizzat teslim edilmesi tarihinden itibaren 10 (on) gün içinde tüketiciye iade etmekle ve 20 (yirmi) gün içinde de malı geri almakla yükümlüdür. Taksitle yapılan kapıdan satışlarda ayrıca "Kampanyalı Satışlar" maddesi hükümleri de uygulanır. KAPIDAN SATIŞLARDA SATICININ YÜKÜMLÜLÜĞÜ Madde 9: Kapıdan satışlarda satıcı, hazırladığı sözleşme, fatura veya tesellüm makbuzu ile birlikte, en az 12 (on iki) punto siyah, koyu harflerle yazılmış "Tüketicinin hiçbir hukuki ve cezai sorumluluk üstlenmeksizin ve hiçbir gerekçe göstermeksizin 7 (yedi) gün içinde malı reddederek alım, satım işleminden cayma hakkının varolduğunu ve cayma ihbarının satıcıya bildirimi tarihinden itibaren 10 (on) gün içinde de, tüketicinin vermiş olduğu bedelin, kıymetli evrakların ve tüketiciyi bu hukuki işlemden dolayı borç altına sokan her türlü belgenin satıcı tarafından iade edileceği"ni bildiren bir belgeyi; sahip olduğu hakların kendisine anlatıldığını, cayma hakkının kendisine anlatıldığını, cayma hakkını açıklayan belgenin kendisine teslim edilip, satıcının açık adresinin bildirilmiş olduğunu beyan eden ve tüketici tarafından da imzalanmış olan bir tutanak karşılığında tüketiciye vermekle yükümlüdür. TÜKETİCİ KREDİSİ Madde 10: Tüketicilerin banka veya benzeri finans kurumlarına bir mal veya hizmetin satın alınması amacıyla, tüketici kredisi almak için başvurmaları durumunda, banka veya finansman kuruluşları ile tüketiciler arasında yazılı bir sözleşme yapılması ve bu sözleşmenin bir nüshasının da tüketiciye verilmesi zorunludur. Taraflar arasında imzalanan sözleşmede öngörülen kredi şartları, sözleşme süresi içersinde tüketici aleyhine değiştirilemez. Sözleşmede; a) Faizin hesaplandığı yıllık oran, b) Ödeme tarihleri, ana para, faiz, fon ve diğer masrafların ayrı ayrı belirtildiği ödeme planı, c) Tüketici Kredisi tutarı, d) Faiz ve diğer unsurlarla birlikte toplam borç tutarı, e) İstenecek teminatlar, f) Gecikme faizi oranı, g) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları, h) Kredinin vadesinden önce kapatılmasına ilişkin şartlar aranır. Banka veya finans kurumlarının, tüketici kredisini belli bir mal veya hizmetin satın alınması ya da belirli bir satıcı ile yapılacak hukuki işlem koşulu ile vermeleri durumunda bunlar, satılan mal veya hizmetin ayıbından ötürü tüketiciye karşı satıcı ile müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. SÜRELİ YAYINLAR Madde 11: Süreli yayınlara abone olan tüketiciler, abonelik sözleşmesinde yer alan fiyat ve niteliğe ilişkin konular aykırı davranılması hallerinde, abone işlemlerini yapan sorumlu kişiye ya da yayın kurumuna isteklerini yazılı olarak (iadeli taahhütlü veya noter kanalıyla) bildirmek suretiyle aboneliklerine tek taraflı olarak son verebilirler. Yayıncı abone ücretinin geri kalan kısmını hiçbir kesinti yapmaksızın 15 (on beş) gün içinde iade etmekle yükümlüdür. Tüketicinin aboneliğine son verme isteği; yazılı bildirimin satıcıya ulaştığı tarihten itibaren günlük yayınlarda 15 (on beş) gün, haftalık yayınlarda 1 (bir) ay, aylık yayınlarda 3 (üç) ay sonra yürürlüğe girer. Daha uzun süreli yayınlarda ise, bildirimden sonraki ilk yayını müteakiben yürürlüğe konulur. (Ek: 15/01/1997 4226/1 md.) Süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen ve her ne amaç ve şekilde olursa olsun, bilet, kupon, iştirak numarası, oyun, çekiliş ve benzeri yollarla süreli yayın dışında ikinci bir ürün verilmesinin taahhüt edildiği kampanyalarda; kitap, dergi, ansiklopedi, afiş, bayrak, poster, sözlü veya görüntülü manyetik bant ya da optik disk gibi süreli yayıncılık amaçlarına aykırı olmayan kültürel ürünler dışında hiçbir mal ya da hizmetin taahhüdü ve dağıtımı yapılamaz. Her halükârda bu mal veya hizmetin piyasa değeri, tüketicinin ilgili kampanya süresince yayını satın almak için ödediği toplam bedelin %50'sini aşamaz ve bu şekildeki kampanyaların süresi 60 (altmış) günü geçemez. Kampanya konusu mal ve hizmet bedelinin bir bölümünün tüketici tarafından karşılanması, bu mal veya hizmetin ikinci ürün sayılmasına engel değildir. (Ek: 15/01/1997 - 4226/1 md.) Kampanya süresince, süreli yayının satış fiyatı, ikinci ürün olarak verilmesi taahhüt edilen mal veya hizmetin yol açtığı maliyet artışı nedeniyle artırılamaz. Kampanya konusu mal veya hizmet taahhüdü ve dağıtımı bölünerek yapılamayacağı gibi, bu mal veya hizmetin ayrılmaz ya da bütünleyici parçaları da ayrı bir kampanya konusu haline getirilemez. ETİKET Madde 12: Ticaret konusu olan ve perakende satışa sunulan malların ambalajlarının veya kaplarının üzerine kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde o malın menşei, cinsi ve fiyatı hakkında bilgileri içeren etiket konulması zorunludur. GARANTİ BELGESİ Madde 13: İthalatçı veya imalatçı firmalar, ithal ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için garanti belgesi düzenlemek zorundadırlar. Garanti belgesinin onaylanarak tüketiciye verilmesi sorumluluğu, tüketicinin malı satın aldığı satıcı, acente, bayii ya da temsilciliklere aittir. Garanti süreleri malın teslim alındığı tarihten itibaren başlar ve asgari 1 (bir) yıldır. Garanti belgelerinde, satın alınan mala ilişkin faturanın tarih ve sayısı ile bandrol ve seri numarası bulunması zorunluluğu vardır. Satıcı, garanti kapsamındaki malların, garanti süresi içinde, gerek malzeme ve işçilik gerekse montaj hatalarından dolayı arızalanması halinde malı işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin tamir ile yükümlüdür. Garanti süresi içersinde sık sık arızalanan maldan yararlanamamanın süreklilik arz etmesi veya tamiri için gereken azami sürenin aşılması hallerinde tüketici, malın ücretsiz olarak yenisi ile değiştirilmesini satıcıdan talep edebilir. Satıcı bu talebi reddedemez. Tüketicinin bu talebine karşı satıcı, bayi, acente, imalatçı ve ithalatçı müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. TANITMA VE KULLANMA KILAVUZU Madde 14: Sanayi mallarından ithal edilmiş olanların, bakım, onarım ve kullanılmasına ait tanıtma ve kullanım kılavuzlarının aslına uygun Türkçe çevirileriyle, yurt içinde üretilenlerin bakım, onarın ve kullanılmasını gösterir Türkçe tanıtım ve kullanım kılavuzlarıyla birlikte satılması zorunludur. SERVİS HİZMETLERİ Madde 15: İthalatçı veya imalatçılar sattıkları sanayi malları için, o malın Bakanlık'ça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü süresince bakım, onarım ve servis hizmetlerini yürütecek istasyonları kurmak ve yeterli teknisyen kadrosu ile yedek parça stoku bulundurmak zorundadırlar. TİCARİ REKLAMLAR VE İLANLAR Madde 16: Ticari reklam ve ilanların yasalara ve genel ahlaka uygun, dürüst ve doğru olmaları esastır. Tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, tüketicinin can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet hareketlerini ve suç işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar edici reklamlar ve ilanlar yapılamaz. REKLAM KURULU Madde 17: Ticari reklam ve ilanlarda uyulması gereken ilkeleri belirler. Belirlenen bu ilkeler doğrultusunda ticari ilan ve reklamları inceler. İnceleme sonucuna göre 16. madde hükümlerine aykırı hareket edenleri cezalandırır, söz konusu reklam ve ilanların yayınlanmasını durdurur veya düzeltilmesi hususunda Bakanlığa öneride bulunur. ZARARLI VE TEHLİKELİ MAL VE HİZMETLER Madde 18: Tüketicinin kullanımına sunulan mal ve hizmetlerin kişi ve çevre sağlığına zararlı veya tehlikeli olabilmesi durumunda, bu malların emniyetle kullanılabilmesi için üzerine veya ekli kullanım kılavuzlarına, bu durumla ilgili açıklayıcı bilgi ve uyarılar açıkça görülebilecek şekilde konulur veya yazılır. KALİTE DENETİMİ Madde 19: Bakanlık, tüketicinin can ve mal güvenliği ile fizik ve çevre sağlığına ve bu konularda bilgilendirilmesine ilişkin, standardına göre veya standardı yoksa standarda esas teşkil etmek üzere belirlenecek özelliklere göre yapılacak kalite denetim ile mal, hizmet ve tesislerin belgelendirilmesi hakkındaki usul ve esasları, Türk Standartları Enstitüsü' nün görüşünü alarak tespit ve ilanla görevlidir. Ancak 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca Turizm Bakanlığı' ndan belgeli ve belgelendirilecek tesisler bu uygulamadan muaftır. TÜKETİCİNİN EĞİTİLMESİ Madde 20: Tüketicinin eğitilmesi konusunda her derecedeki okulların ders programlarına Milli Eğitim Bakanlığı' nca gerekli ilaveler yapılır. Tüketicinin eğitilmesi ve aydınlatılması için kitap, dergi ve broşür çıkarılmasına ve tüketicinin bilinçlendirilmesi için radyo ve televizyonlarda programlar düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar, Tüketici Konseyi' nin önerisi ile Bakanlık'ça tespit ve ilan olunur. TÜKETİCİ KURULUŞLARI TÜKETİCİ KONSEYİ Madde 21: Tüketicinin sorunlarını, ihtiyaçlarının ve çıkarlarının korunmasına ilişkin gerekli tedbirleri araştırmak, sorunların tüketici lehine çözülmesi için alınacak tedbirlerle, bu Kanun'un uygulanmasına yönelik tedbirlere dair görüşleri ilgili mercilere iletmek amacıyla, Bakanlığın koordinatörlüğünde bir "Tüketici Konseyi" kurulur. TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETİ Madde 22: Bakanlık, il ve ilçe merkezlerinde, tüketiciler ile satıcılar arasında çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla belediyelerle koordineli olarak, en az bir "Tüketici Sorunları Hakem Heyeti" oluşturmakla görevlidir. Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri'nin vereceği kararlar, Tüketici Mahkemeleri'nde delil olarak ileri sürülebilir. Uyuşmazlık konusu mal veya hizmet bedelinin, o dönem için tespit edilen bedeli geçmemesi durumunda, bu heyetlerce verilmiş bir karar olmaksızın Tüketici Mahkemeleri'ne başvurulamaz. 25. maddede cezai yaptırıma bağlanmış hususlara ilişkin uyuşmazlıklar, Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri'nin görev ve yetkileri kapsamının dışındadır. YARGILAMAYA VE CEZAYA İLİŞKİN HÜKÜMLER TÜKETİCİ MAHKEMELERİ Madde 23: Bu Kanun' n uygulanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkacak her türlü ihtilaflara Tüketici Mahkemeleri'nde bakılır. Tüketici Mahkemeleri nezdinde tüketiciler, Tüketici Örgütleri ve Bakanlıkça açılacak davalar her türlü resim ve harçtan muaftır. ÜRETİMİN, SATIŞIN DURDURULMASI VE MALIN TOPLATILMASI Madde 24: Satışa sunulan bir seri malın ayıplı olması durumunda Bakanlık veya Tüketici Örgütleri, ayıplı seri malın üretiminin ve satışının durdurulması, satış amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılması için dava açabilirler. Mahkeme dava sonucunda ayıplı malların toplatılması kararını almış ise, ayıplı malın ve ayıbın niteliğine göre bu malların, satıcıya iade edilip edilmemesine de karar verir. Ancak malların toplatılması için yapılan her türlü masraf, aleyhine karar verilen kişi tarafından ödenmedikçe mallar kendisine iade edilmez. Ayıplı malları satın alan tüketicilerin uğradıkları maddi ve manevi zararlar nedeniyle tek tek dava açma hakları saklıdır. CEZA HÜKÜMLERİ Madde 25: Kanun'un her maddesine farklı cezai şartlar getirilmekle birlikte, belirli dönemlerde bu cezai yaptırımların bedelleri yeniden belirlenmektedir. CEZALARDA YETKİ, İTİRAZ VE ZAMANAŞIMI Madde 26: Bu kanunda düzenlenen her türlü para cezası idari niteliktedir. Bu cezalara karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç 7 (yedi) gün içinde yetkili İdare Mahkemesi' ne itiraz edilebilir. İtiraz, idarece verilen cezanın yerine getirilmesini durdurmaz ve zaruret görülmeyen hallerde evrak üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılır. İtiraz üzerine İdare Mahkemesi' nce verilen kararlar kesindir. Bu Kanun' da düzenlenen idari para cezalarının ödenmesine ilişkin cezai zamanaşımı süresi 1 (bir) yıldır. Zamanaşımı süresi, bu Kanun hükümlerine aykırı fiilin işlendiği tarihte başlar. Sürekli veya tekrarlana ihlaller söz konusu ise süre, ihlalin sona erdiği ya da en son tekrarlandığı günden itibaren başlar. Karar aleyhine yargı yoluna başvurulmuş olması tahsil zamanaşımını keser. Cezalar, cezayı vermeye yetkili merci tarafından 7 (yedi) gün içinde ilgilinin mensup olduğu meslek kuruluşuna bildirilir. ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER DENETİM Madde 27: Bu Kanun' un uygulanmasında, Bakanlık müfettişleri ve kontrolörleri ile Bakanlıkça ve belediyelerce görevlendirilecek personel fabrika, mağaza, dükkan, ticarethane, depo, ambar gibi her türlü mal konulan, satılan veya hizmet sunulan yerlerde denetleme, inceleme ve araştırma yapmaya yetkilidirler. Bu Kanun' un kapsamına giren hususlarda yetkili, görevli kişi ve kuruluşlara her türlü bilgi ve belgelerin doğru olarak gösterilmesi, asıl ve onaylı kopyalarının verilmesi zorunludur. LABORATUAR Madde 28: Bakanlık, bu Kanun' un uygulanması için laboratuarlar kurabilir veya Bakanlık' ların kurulu laboratuarlarından faydalanabilir. Kalite kontrolü yapacak resmi ve özel kuruluş laboratuarlarında bulunması gereken asgari teknik özellikleri, ilgili Bakanlıklar ile müştereken tespit ve ilanla görevlidir. Bakanlıkça yapılan denetimler sırasında alınan numunelerin tahlilleri resmi veya özel kuruluş laboratuarlarında yaptırılabilir. Tahlil sonuçlarının standartlara aykırı çıkması halinde, buna ilişkin tün giderler üretici kişi veya kuruluş tarafından ödenir. ÖDENEK Madde 29: Bu Kanun ile kurulan Tüketici Konseyi, Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve Reklam Kurulu'nun kuruluş ve çalışmalarına ilişkin masraflar ile sair harcamalar, Bakanlık bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. DİĞER HÜKÜMLER Madde 30: Bu Kanun' da hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanır. YÖNETMELİKLER VE DÜZENLEMELER Madde 31: Bu Kanun' da öngörülen yönetmelikler, Kanun' un yayımı tarihinden itibaren 1 (bir) yıl içinde ilgili kamu kuruluşları, mesleki üst kuruluşlar ve tüketici örgütlerinin görüşleri alınarak Bakanlık' ça çıkarılır.