Tanım
Polietilen (plastik) yapıya sahip, rahim içine sığacak
büyüklükte tasarlanmış T şeklinde aletlerdir. Plastik
elemanın etrafına bakır tel sarılıdır. Bazı spirallerde
ise bakır yerine progesteron hormonu eklenmiştir. Ayrıca
plastik elemanın alt ucunda monofilaman (tek lifli)
yapıda iki adet iplik bulunur.
Etki Mekanizması
RİA rahim içine yerleştirildiği andan itibaren burada
yabancı bir madde olarak algılanır ve bölgede iltihabi
bir reaksiyon oluşturur. Bu iltihabi reaksiyon rahim
içine ulaşan spermlerin yok edilmesini sağlar ve gebelik
önlenir.
Koruyuculuk Oranı ve Koruma Süresi
RİA'lar takılır takılmaz korumaya başlar ve çıkarıldıkları
andan itibaren koruyuculukları biter. RİA'ların 8-10
yıl koruyuculuğu vardır ve bu içerdikleri bakır ya da
progesteronun tükenmesiyle ilgilidir.
Ancak yine de koruyuculuğu garanti altına almak için
spirallerin 5 yılda bir değiştirilmesi uygundur.
Koruyuculuk oranı oldukça yüksektir ve kullanan 100
kadından bir yılda ancak ikisi gebe kalır.
Uygulanması
İlk doktor görüşmesinde dikkatli bir anamnez ve pelvik
muayene yapılır, papsmear alınır. Spiral kullanılmasına
engel teşkil edilecek bir durum yoksa ve papsmear de
normalse spiral takılacak gün belirlenir.
Spiral kolay olması açısından adet kanamasının ilk
günlerinde rahimiçine takılır. Genellikle ağrı vermeyen
bir işlemdir. Çok ağrı duyulursa doktor işlemden önce
bölgeye az miktarda anestezik madde enjekte edebilir.
Spiral düşükten, kürtajdan, ya da doğumdan hemen sonra
uygulanabileceği gibi, sezeryan esnasında da uygulanabilir.
Kimlerde Uygulanması Sakıncalıdır
RİA takılı olan bayanlarda genital bölgede enfeksiyon
görülme olasılığı yükselir. Bu yüzden enfeksiyon geçirme
riski yüksek olan durumlarda spiral takılmaz. Diğer
sakıncalı durumlar gebelik şüphesi, geçirilmekte olan
veya geçirilmiş olan pelvik enfeksiyonlar, son üç ayda
geçirilmiş lohusalık enfeksiyonu ya da septik düşükler,
geçirilmiş dış gebelik, çok sayıda cinsel eşe sahip
olunması, AIDS, uyuşturucu kullanımı ve kortizon tedavisi
gibi vücut direncini düşüren durumlardır. Endokardit
(Kalp iç tabakası iltihabı) riski olan hastalara da
RİA takılmaz.
Papsmear'da görülen anormallikler, vajina veya servikste
saptanan enfeksiyonlar ya da anormal kanamaların tanısı
konulduktan sonra tedavi edilir ve iyileştiklerinden
emin olunduktan sonra spiral takılır.
Avantajları ve gebelikten koruma dışındaki yararları
RİA'lar uygun koşullarda takıldıklarında ucuz ve oldukça
etkili korunma araçlarıdır. Gebelikten korumaları dışında
ek bir avantaj sağlamazlar. Ancak progesteron içeren
spiraller kanama miktarını azaltır ve bu özelliklerinden
faydalanmak amacıyla da uygulanırlar.
Dezavantajları ve riskleri
En büyük dezavantajları genital enfeksiyonlara giriş
kapısı açmalarıdır. Ancak dikkatli değerlendirme sonucunda
uygun kişilere takılan spiraller enfeksiyona nadiren
neden olurlar.
RİA takılması esnasında uterus delinmesi, RİA'nın uterus
haricinde bir yere yerleştirilmesi, serviks zedelenmesi
riski, vazovagal reaksiyon (işlem esnasında bayılma)
gibi riskler her zaman mevcuttur. Uzun dönemde ise RİA'lar
kendiliğinden uterus dışında başka bir yere göçedebilir
ya da ciddi enfeksiyonlara neden olduklarında kısırlık,
genital bölgede abse ya da ciddi sistemik enfeksiyonlara
neden olabilirler. Ancak dikkatli uygulamalarda ve kadının
tehlike belirtilerinde hemen doktora başvurması durumunda
bunlar nadiren görülür.
Yanetkiler
Bakırlı RİA'lar hemen tüm kadınlarda kanama miktarını
artırırlar. Adet döneminin daha ağrılı geçmesine neden
olabilirler. Bu her iki durum da sık görülür ve ağrı
kesici ve antienflamatuar özelliğe sahip ilaçlarla giderilebilir.
Bu ilaçlar kullanılmasına rağmen şikayetlerde azalma
olmaması doktor kontrolü gerektirir. Lekelenme, aşırı
adet kanaması ve aşırı kramp tarzında ağrılarda ise
kendi kendine tedaviye geçmeden doktora başvurmak gerekir.
Uyarılar
RİA uygulandıktan bir ay sonra doktorunuz sizi kontrole
çağıracaktır. RİA'nın uygun yerleştirildiğinden ve enfeksiyona
neden olmadığından emin olmak için bu kontrol muayenesi
çok önemlidir. Bu kontrol muayenesinden sonra birer
yıllık aralıklarla mutlaka kontrol muayenelerine gidin.
Beş yıl sonunda spiral aynı kontrol seansında çıkarılıp
bir yenisiyle değiştirilebilir. RİA iplerini kendiniz
de ayda bir işaret ve orta parmaklarınızı vajinanın
derinlerine sokarak kontrol edebilirsiniz.
Şu durumlarda mutlaka kontrol gününü beklemeden
doktora başvurun:
Adet gecikmesi, lekelenme veya anormal kanama, karın
ağrısı, cinsel ilişkide ağrı, eşinizde ciddi bir genital
enfeksiyonun varlığı, anormal akıntı, titreme ve ateşle
beraber şiddetli kasık ağrısı, kendi muayenenizde ipliklerin
bulunamaması, uzaması ya da kısalması.
RİA kullanımında oluşan özel durumlar
Gebelik:
Muayenede rahimiçi gebelik saptanırsa ve gebeliği devam
ettirmek isterseniz spiral ciddi enfeksiyon riskine
karşı mutlaka çıkarılmalıdır. Dış gebelik saptanırsa
da ona göre bir yaklaşım biçimi seçilir.
Anormal kanama:
Adet dışı kanama olması spiralin çıkartılmasını gerektiren
bir durumdur. Spiral çıkartılmasına ve uygun tedavi
verilmesine rağmen arakanamasının devam etmesi endometrium
biyopsisi gerektirebilir.
Enfeksiyon:
Tüm önlemlere karşın üst genital sistemde (serviks,
endometrium, tubalar ve overler) enfeksiyon ortaya çıkabilir.
Belirtileri anormal kanama, akıntı, kasık-belağrısı
şeklinde ortaya çıkar. Daha ileri durumlarda ateş, halsizlik,
yaygın eklem ağrıları, ishal gibi sistemik belirtiler
ortaya çıkabilir. Nadir durumlarda ise spiral genital
bir abse gelişimine neden olabilir.
Doktor muayenesinde enfeksiyon şiddeti hafifse spiral
çıkarılmadan uygun tedavi verilir ve tedavi bitiminde
yapılan kontrolde enfeksiyon bitmişse spiral yerinde
bırakılır. Enfeksiyon ağırsa hastaneye yatırılarak tedavi
etmek gerekebilir. Bu durumda uygun antibiyotik tedavisi
başladıktan hemen sonra spiral çıkarılır ve belirtiler
iyice gerileyene kadar hastanede yatış devam eder. Yoğun
antibiyotik tedavisine cevap vermeyen abse durumunda
ise cerrahi müdahale gerekebilir.
RİA'nın uterus dışına çıkması:
RİA takılma esnasında ya da takıldıktan belli bir süre
sonra uterus boşluğu dışında bir yere çıkabilir. Uterus
dışına genellikle kısmen çıkan RİA karın boşluğunda
uterusla sıkı komşulukta olan organlar olan rektum (kalın
barsağın son kısmı) ve mesaneye yaklaşır. Böyle bir
durum hiçbir belirti vermeyebilir, ya da sizin kendi
kontrolünüz esnasında iplerin ele gelmemesiyle doktora
gittiğinizde saptanabilir. Bazen de spiral olmasına
rağmen gebe kalan kadınlarda bu duruma rastlanır. Yapılan
ultrasonda spiralin uterus boşluğunda olmaması ve çekilen
alt batın filminde spiralin görülmesiyle tanı konur.
Yapılacak işlem genellikle laparoskopik yöntemle spiralin
bulunduğu yerden çekip çıkarılmasından ibarettir.
Spiralin düşmesi:
Spiral uygun koşullarda takılmadığında genellikle takılmasından
sonraki ilk günlerde düşer. Enfeksiyon, gebelik gibi
durumlar neticesinde de spiral düşebilir. Bu durum kadın
tarafından çoğu zaman farkedilir. Böyle bir durumda
doktora başvurulmalı ve düşme nedeni ortaya çıkarılarak
geçici olarak ek bir korunma yöntemine başlanılmalıdır.
|