Üçlü test tüm anne adaylarına 16.-18. gebelik haftaları
arasında önerilen bir kan testidir. Anne adayından alınan
kanda üç ayrı hormon ölçümü yapılır. Hormon ölçüm sonuçları,
anne adayının yaşı, kilosu, sigara kullanıp kullanmadığı
gibi değişkenler ve gebelik haftasıyla birlikte özel
bir bilgisayar programına girilerek işleme tabi tutulur.
Bu işlem neticesinde anne adayının bebeğinde Trisomi
21 (Down
sendromu), Trisomi 18 ve nöral tüp defekti (NTD)
varolma olasılığı belirlenir. Hazırlanan üçlütest raporunda
bu üç anormal durum için risk ayrı ayrı belirtilir (Örnek
Üçlütest Raporu'na bakınız).
Anne adayından uygun gebelik haftasında alınan kanda
ölçülen hormonlar
gebelik testi bahsinden de tanıdığınız hCG (human
chorionic gonadotropin) hormonu, bebeğin karaciğerinden
salgılanarak anne adayının kanına geçen AFP (alfa fetoprotein)
hormonu ve uE3 (konjuge olmayan estriol) adlı hormondur.
Bu hormonların anne adayı kanındaki değerleri gebelik
haftalarına göre önemli değişiklikler gösterir.
Üçlü testin geliştirilmesi aşamasında gebelik haftası
kesin olarak bilinen çok sayıda anne adayından alınan
kanlarda bu üç hormonun ölçümleri yapılmış ve normal
değerler alt ve üst sınır olarak belirlenmiştir. Bu
normal değerler kolaylık ve birimlerde eşitleme sağlama
açısından MoM (multiple of median-ortalamanın katları)
olarak belirtilir. Ölçüm yapılan bu anne adaylarından
daha sonra Down sendromlu, Trizomi 18'li ve NTD'li doğum
yapanların hormon değerlerinde MoM değerinden sapma
dereceleri hesaplanarak, ne kadar sapmanın riski ne
derece artırdığı istatistiksel olarak belirlenmiş ve
risk belirleme sistemi bir bilgisayar programı yardımıyla
otomatize edilmiştir.
Özet olarak; alınan kanda belirlenen MoM değerleri,
yaş, kilo, gebelik haftası gibi değişkenlerle birlikte
bilgisayar programına girilmekte ve bu program altyapısında
bulunan verilerle karşılaştırma yaparak normalden sapmanın
derecesine göre riski rakamsal olarak vermektedir.
Aşağıdaki örneği inceleyiniz:
Örnek Rapor: Şu anda çeşitli laboratuarlarda uygulanan
testlerde sonuçlar halen anne adaylarının ellerine ingilizce
olarak geçmektedir. Örnek raporun en önemli kısımları
ve ingilizce kısımların tercümeleri verilmiştir:
Maternal Serum Results Singleton
Pregnancy (Tekil gebelik, anne serum sonuçları)
|
AFP: 30.81 ng/ml
|
1.32 MoM
|
|
|
|
|
Gestational Age (gebelik haftası):16.9 weeks (hafta)
|
uE3:1.77 ng/ml
|
1.21 MoM
|
|
|
|
|
By US (ultrason
ile )(28-10-99:16.0 weeks)
|
hCG:12.25 IU/ml
|
0.44 MoM
|
|
|
|
|
Family history of NTD (ailede NTD öyküsü)? No (Hayır)
|
|
|
|
|
|
|
|
OPEN NTD ASSESSMENT (Açık spina bifida risk tahmini)
Risk of open spina bifida is 1:4500 (Açık
spina bifida riski 1:4500)
DOWN SYNDROME RISK ASSESSMENT (Down sendromu risk tahmini)
Risk of Down Syndrome using age only is 1:1028 (Yanlız yaş kullanılarak belirlenen Down sendromu
riski: 1:1028)
Risk of Down Syndrome using age, AFP, hCG and uE3 is 1:37000
(Yaş ve hormon ölçümleri
kullanılarak belirlenen Down sendromu riski 1:37000
TRISOMY 18 RISK ASSESSMENT (Trizomi 18 risk tahmini)
Calculated Risk of trisomy 18 is 1:26449 (Hesaplanan trizomi 18 riski 1:26449)
|
Üçlü testle NTD risk tahmini
NTD risk tahmini için tek başına AFP değeri ile gebelik
haftası karşılaştırılır, anne adayının kilosuna göre
düzeltmeler sonrası risk tahmini yapılır. NTD durumlarında
nöral dokuyu örten yapıdaki açıklık şeklindeki defektten
amnios sıvısına ve buradan da anne adayının kanına normalden
fazla AFP hormonu geçer. Bu yüzden AFP değeri gebelik
haftasına göre olması gerekenden daha yüksek çıkar.
Yükseklik ne kadar fazla olursa bebekte NTD varolma
riski o kadar yüksek olarak belirlenir. İkiz ve çoğul
gebelik, bebekte böbrek hastalıkları, omfalosel ve gastroşizis
gibi bebeğin karın önduvarında açıklık olması durumlarında
da anne adayının kanında AFP yüksek çıkar. Bu durumların
büyük bir kısmı ultrasonda nispeten kolay ayırtedilir.
En önemli nokta testin yapıldığı anda gebelik haftasının
doğru belirlenmiş ve bilgisayara doğru girilmiş olmasıdır.
Anne adayının gebelik haftası sanılandan büyükse bu
durumda AFP yüksek çıkacak ve testte NTD riski gerçekte
olduğundan yüksek çıkacaktır.
Üçlü testte Down sendromu risk tahmini
Down sendromu risk tahmini anne adayının yaşı, kilosu
ve üç hormon ölçümü kullanılarak yapılır. Down sendromunda
AFP ve uE3 gebelik haftasına göre olması gerekenden
düşük, HCG ise olması gerekenden yüksektir. Bilgisayar
programı bu üç hormonun gebelik haftası ve kiloya göre
normalden sapmalarını belirler ve yaşla birlikte anne
adayında Down sendromlu bebek taşıyor olma riskini belirler.
Burada da en önemli nokta testin yapıldığı anda gebelik
haftasının doğru belirlenmiş ve bilgisayara doğru girilmiş
olmasıdır.
Yukarıdaki örnekte anne adayının yanlızca yaşa göre
sabit olan Down sendromu riski 1:1028 iken, üçlü test
sonucunda bu risk 1:37000'e düşmüştür.
Üçlü testin doğruluğu
Üçlü testin verdiği rakamlar oldukça geçerli rakamlardır.
Yukarıdaki özelliklere (yaş, kilo, hormon değerleri
ve gebelik haftası) sahip 37000 anne adayının bebeklerinin
doğumu hakkında bilgi sahibi olma imkanımız olsa, bunlardan
birinin mutlaka Down sendromlu bebek doğurduğunu görebiliriz.
Benzer şekilde Down sendromlu bebek doğurma riski örneğin
1:230 olarak belirlenmiş aynı özelliklere sahip 230
anne adayından birisi mutlaka Down sendromlu bebek doğuracaktır.
Üçlü testin doğruluğunu kısıtlayıcı en büyük faktör
bebeğin gebelik haftasının yanlış değerlendirilmesi,
kilonun hesaba katılmaması ve çoğul gebelik olgularının
gözardı edilmesidir. Gebelik haftası belirlenirken anne
adayının belirttiği son adet tarihi ultrasonla mutlaka
teyid edilmelidir.
Üçlü testte patoloji çıktığında
ne olur?
Down sendromu riskinin yüksek çıkması:
Down sendromu riski 1:200 ve daha yüksek çıktığında
(örneğin 1:180) genel olarak anne adayına amniosentez
önerilir. Amniosentez anne adayının karnına batırılan
ince bir iğne yardımıyla bebeğin amnios sıvısından belli
bir miktar örnek alınması demektir. Bu örnek daha sonra
özel bir ortamda bekletilerek içindeki bebeğe ait hücrelerin
çoğalması beklenir. Çoğalma belli bir aşamaya geldikten
sonra hücrelerin kromozom haritası çıkarılır. Bu kromozom
haritasında Down sendromunun varlığı ya da yokluğu,
diğer bazı kromozom anomalilerinin varlığı ya da yokluğu
büyük bir hassasiyetle belirlenir.
Üçlü test sonucuna göre amniosentez uygulanmasının
tavsiye edildiği rakam doktorlararası farklılıklar gösterebilir.
Bazı doktorlar 1:270 rakamından itibaren amniosentez
önerirler. Amniosentez uygulanması gereken ya da uygulanmasının
gerekmediği durumlar için ultrasonda bebekte Down sendromu
bulguları gözlenmesi ya da gözlenmemesi de önemlidir.
NTD riskinin yüksek çıkması:
NTD riski AFP değeri gebelik haftasına göre yüksek
çıktığında yükselir. Bu durumda ilk yapılması gereken
ayrıntılı ultrason ile AFP'de yükselmeye neden olabilecek
NTD dışı durumların belirlenmesidir. Gebelik haftasının
son adet tarihi ile uyumsuz olması, çoğul gebelik gibi
etkenler AFP yüksekliğini açıklayabilir. Ya da NTD'nin
ileri şekli olan ve yaşamla bağdaşmayan anensefali (bebeğin
beyin dokusunun olmaması) saptanabilir. Bazı durumlarda
gastroşizis ya da omfalosel gibi karın duvarı defektleri
AFP yüksekliğinin nedeni olabilir. Bunlar yoksa yüksekliğin
kaynağı olarak omurga kanalındaki açık defektler (spina
bifida) ayrıntılı bir şekilde taranır. Açık spina bifida
özellikle büyükse ultrasonda görülür.
Açıklanamayan AFP yüksekliği durumunda bu sefer amniosentez
ile alınan amnios sıvısında AFP değeri belirlenir. Bu
değer de yüksekse ileri inceleme olarak amnios sıvısında
asetilkolinesteraz aktivitesi artışı aranır. Ayrıntılı
ultrasonda AFP yüksekliğine neden olabilecek patoloji
%95 olasılıkla gözlenir.
35 yaş ve üzerindeki anne adayları direkt amniosentez
mi yaptırmalı?
Bu konuda hakim olan iki görüş vardır. Direkt amniosentez
yapılması, ya da önce üçlü test yapılması ve bu testin
sonucuna göre Down sendromu riski yüksek çıkanlara amniosentez
uygulanması.
Ayrıntılı ultrasonda Down sendromu düşündüren bulgular
yoksa anne adayına üçlü test önerilebilir. Anne adayının
isteği direkt amniosentez yapılması yönündeyse bu mutlaka
dikkate alınır.
|