Kadınların
yarısından fazlasında adet döneminde az ya da çok ağrı
olur. Ancak yaklaşık %10 kadında adet dönemindeki sancı
oldukça şiddetli olur ve kadının 1-3 gün boyunca çoğu
durumda kendini iş göremeyecek kadar kötü hissetmesine
neden olur. Kadın Hastalıkları ve Doğum kliniklerine
yapılan acil başvurularının yaklaşık %10'u adet sancısı
nedeniyle olmaktadır. Dismenore, yani sancılı adet görme
başvuru yapıldığı takdirde gerekli incelemeler sonrası
etkili bir şekilde tedavi edilebilir.
Neden sancılı adet görülür?
Sancılı adet görme aslında normal adet görme mekanizmasının
önemli bir parçası olan uterus kasılmalarının kadın
tarafından ağrı şeklinde hissedilmesidir. Bu uterus
kasılmalarının amacı uterus iç tabakasının atılarak
yenilenmesi esnasında oluşan kanama miktarını en az
seviyede tutmaktır. Bu kasılmalar esnasında uterusta
bölgesel olarak prostaglandin adı verilen bazı maddeler
salgılanır. Ağrıya yolaçan olayın bu prostaglandinlerin
ya aşırı miktarda salgılanması ya da kadında prostaglandinlere
ağrı şeklinde bir aşırı duyarlılık cevabı oluşması olduğu
kabul edilmektedir. Prostaglandin salgısı yumurtlama
sonrasında oluşan bir olay olduğundan tipik olarak adet
görmeden kısa süre önce başlayan ve adet bittikten sonra
tümüyle kaybolan adet sancısı yumurtlama olduğunun güvenilir
belirtilerinden biridir.
Sancılı adet görmenin nadir görülen nedenleri arasında
serviks (rahimağzı) girişinin kürtaj, enfeksiyon gibi
nedenlere bağlı olarak daralmış olması ve buna bağlı
olarak adet kanının "zorlukla atılması" ve
spiral kullanımı gibi nedenler yeralır.
Ne gibi belirtiler oluşur?
Adet sancısı genellikle adet görmeden önceki ilk 24
saat içinde başlar, adet görmekle beraber şiddeti kısa
süreli olarak artar ve adet döneminin bitmesine kadar
giderek hafifler.
Bulantı-kusma, halsizlik, ishal, kramplara ek olarak
şiddetli belağrısı ve başağrısı sancıyla beraber sık
görülen diğer belirtilerdir. Ağrının çok şiddetli olduğu
durumlarda bayılma bile ortaya çıkabilir.
Ne zaman jinekolojik değerlendirme gerekir?
Adet sancıları ağrı kesicilerle kontrol altına alınabiliyorsa
ve başka bir jinekolojik belirti yoksa jinekolojik muayene
gerekli degildir. Ancak adet sancıları çok şiddetli
olup genel iyilik halini etkilemeye başlamışsa ve/veya
iş kaybına neden oluyorsa mutlaka jinekolojik değerlendirme
yapılmalı etkili bir tedavi uygulanmalıdır.
Jinekolojik değerlendirmenin çok önemli bir amacı vardır.
Endometriozis (rahim iç tabakasının normaldışı bölgelerde
bulunması), kronik enfeksiyon, yapışıklıklar, yumurtalık
kistleri, uterus miyomları ve diğer bazı jinekolojik
hastalıklar kendilerine özgü belirtiler dışında aynen
adet sancısı gibi belirtiler de verebilirler. Yapılan
jinekolojik muayene bu durumların varlığını ortaya çıkarır
ve böyle durumlarda tedavi tamamen farklı olur.
Nasıl tedavi edilir?
Eğer jinekolojik muayenede adet sancısını taklit edecek
bir durum sözkonusuysa (endometriozis, yumurtalık kisti,
miyom, spiral, enfeksiyon gibi) öncelikle saptanan hastalık
tedavi edilmelidir. Yetersiz değerlendirme sonucu yapılan
tedavinin başarılı olma şansı düşüktür.
Jinekolojik muayenede hiç bir jinekolojik patoloji
saptanmadığında ilk basamak tedavi ağrı kesicilerdir.
Kullanılacak ağrı kesiciler "nonsteroid anti inflamatuar
analjezikler" adı altında gruplandırılan ve ağrı
kesme dışında iltihap giderici özellikleri de buılunan
ağrı kesiciler olmalıdır. Bu ilaçlar ağrıyı kesmeleri
dışında prostaglandin üretimini de azaltarak çift yönlü
tedavi yaparlar. Adet başlamadan 24 saat öncesinde doktor
önerisine göre değişen dozlarda tercihan naproksen sodyum
içeren ilaçlar kullanılır ve sancı devam ettiği sürece
ilaçlar alınmaya devam edilir.
Ağrı kesici ilaçlara yanıt alınamayan durumlarda ikinci
basamak tedavi doğum kontrol haplarıdır. Dismenore ile
yumurtlama arasında yakın bir ilişki sözkonusu olduğundan
yumurtlamanın doğum kontrol haplarıyla ortadan kaldırılması
ağrıları çoğu durumda etkili bir şekilde kontrol altına
alır.
İkinci basamak tedaviden de fayda görmeyen kadınlarda
ileri inceleme gerekir. Bu amaçla gerekli ön hazırlığı
takiben laparoskopi adı verilen yöntemle karın boşluğu
incelenir. Bu incelemede genellikle saptanan patoloji
endometriozistir ve tedavisi daha farklıdır.
Olayın psikolojik kompoonentinin varlığından şüphelenildiği
durumlarda doktor önerisine göre psikiyatri konsultasyonu
gerekebilir.
Yoga, transandantal meditasyon, biofeedback, gevşeme
gezersizi gibi yöntemler de usulüne uygun olarak uygulandıklarında
faydalı olabilir.
|